Журнал "Жасstar"

Письмо в номер

Шыѓарма «Интернеттегі єлем». Ќазаќстанныњ тєуелсіздігініњ 15-жылдыѓына арналады

Бныл Ќазаќстан Республикасыныњ тєуелсіздігіне 15 жыл толѓалы отыр. Еліміздіњ тарихын оќып кµрсењ білесіњ, б±л тєуелсіздікке ќол жеткізу оњай емеспін. Ќаншама жылдар, сан ѓасырлар ата-бабамыз жауѓа ќарсы ќасќая т±рып, ќан майдандарда жан аямастай к±рескенін. Аќтабан Ш±бырындыда жоѓалып кетпей, Шыњѓысханныњ єскерініњ ат т±яѓыныњ астында шыбын жанын ш‰берекке т‰йіп, ќайта ќайраттанып бас кµтергенін, 250 жылдай орыс патшасыныњ кейін коммунистердіњ отарлау саясатыныњ ќ±рбаны болып, 1986 жылы желтоќсанда Республика алањында ќайта єњсемізді т‰зеп, елдігімізді, рухымызды, тілімізді биіктеттік, ќайта т‰леттік. Ол ол ма, біздіњ елімізді, мєдениетімізді б‰кіл єлемге мойындаттыќ. М±ндайда дана Ќаз дауысты Ќазыбек атамыздыњ ±ран болѓан сµздерін ќайта айтќыњ келеді: «Біз, ќазаќ деген мал баќќан елміз, ешкімге соќтыќпай жай жатќан елміз.» Біраќ, бізге тиісер біреу шыќса, найзаныњ ±шына ќыл таѓып, туымызды биік кµтеріп елімізді ќорѓауѓа бір адамдай шыѓатын елміз. Жєне солай болады да!

Тєуелсіздік алѓаннан бері аз уаќыт µтсе де, еліміз біраз экономикалыќ, мєдени, техникалыќ жетістіктерге жетті. Соныњ бірі жаппай мектептерді компьютерлермен жабдыќтау. Біздіњ єке-шешеміздіњ т‰сіне де кірмеген компьютерлер, компьютерлік єлем, терминдері б‰гін бізге ‰йреншікті нєрсе болып отыр. Ќаншама жања ±ѓымдар, т‰сініктер пайда болды. Тіпті танысудыњ т‰рлері де жањарды. Интернет арќылы танысып, Интернет арќылы б‰кіл єлемді аралап, тіпті м±хиттыњ арѓы жаѓындаѓы кітапханалардыњ да кітаптарын алып оќи аласыњ. Сол Интернеттіњ ішінде µзіњ сайт немесе WEB-napaќ ашуына болады. Нанбайсыздар ма? Міне, жаќында меніњ ініммен болѓан оќиѓаны тыњдап кµріњізші!

«Б‰гін м±ѓалім бізге жања таќырып т‰сіндірді. Ќандай ќызыќ десењізші! Б‰л бір керемет єлем ѓой! Бєріміз /сыныптас достарымды айтамын/, компьютерлік класта отырмыз. Алдарымызда бір-бір компьютер. Татьяна Ивановна бізге сабаќ т‰сіндіріп жатыр. Ал, меніњ арт жаѓымда бір сыбдыр естіледі. Ол Арман мен Ырыс ќой клавиатураны кезек-кезек басып жатќан. Кенет мањымда жел ‰рлеген сияќты болып, мен аяќ-ќолым жерге тимей, ±шып бара жатќандай болдым. Басым айналып, кµзім ќарауытый, не болѓанын т‰сінбей, жан-жаѓымды ќарманып жатырмын. Бір уаќытта жерге д‰к етіп т‰скендей болдым. Б‰йіріме біреудіњ µкшесі оњдырмай кеп ќонжиды. Мен ойбай салдым. Ойбай салдым да кµзімді аштым. «Неменеге ойбайлайсыњ?» — деген таныс дауыс естілді. Артыма ќарасам, єлгі Ырыс Арман екеуі т‰регеп, ‰сті-басын ќаѓып жатыр. Айнала жапан дала — мектеп те жоќ, сынып та жоќ, балалар мен Татьяна Ивановна да жоќ. Ешкім жоќ! Жан-жаѓымызѓа ќарайлап, аз уаќыт ойланып т±рдыќ. Мынау не сонда? Біз ќайдамыз? Басќалары ќайда? Жерге ќарасаќ, тіпті жерге де ±ќсафмайды.

Айналамызды не аѓаш, не г‰л, не бір тал шµп кµрінбейді. Тап-таќыр! Тап-таза! Ап-паќ! Ештење жоќ!
Жоќ, ештење жоќ емес! Єне бір кµкжиектен бірдеме жылжып келе жатыр. Аяѓын баѓайыќ деп біз т±рмыз. Анау келе жатыр. Жаќындай келе ќарасаќ, не адам емес, не ањ емес. Біресе адам болып ж‰реді, біресе ракета болып г‰рілдейді, біресе ит болып арсалањдайды, ал енді бірде арыстан болып аќырады. Сонымен, бізге жаќындап єлгі машина болды да ќалды. Б±л не керемет?! Бір уаќытта, біздіњ ќорќып т±рѓанымызды кµріп, жањаѓы машина адам болып кетті де, бізге кєдімгідей, адамша сµйлесті. «Дю но спик ин инглиш? Парле ву Франсе? Говорите ли вы по-русски? Ќазаќша сµйлейсіз бе?» деп судыратый ала жµнелді. «Иє, иє, ќазаќша сµйлейміз» — деп біз ќуанып ќалдыќ. Аѓылшын тілін білетініміз шамалы еді, Арман екеуміз «‰штіктен» кµз ашпаймыз, соѓан ќатты ±ялдыќ. Жањаѓы бізбен танысып, µзін Матрица екенін айтты. Сонда меніњ есіме т‰сті, Матрица деген кинода, оќ атса µлмейтін, ќ±сањ жете алмайтын, ќашсањ ќ±тыла алмайтын, жарды тесіп µтетін, ќолынан бєрі де келетін матрица осындай болѓаны. Матрица бізге иіліп сєлем беріп µз еліне келгенімізді айтты. Оныњ елі — Интернет.

Єњгімемен ж‰ріп келе жатый бір ќалаѓа келгенімізді білмей де ќалдыќ. Б±л жаќта ќаланыњ µзі де ќызыќ екен, ‰йлері де ќызыќ екен. Бір алып торѓа ќыстырылып т±рѓан ‰лкен кітап сµрелері секілді. Т‰стері сан-алуан, айналаныњ бєрі жайнап т±р. Кєдімгідей, біз ергежейлі адамдар секілдіміз. Ќайда ќарасањ да зє‰лім-зє‰лім кітап сµрелері. Єрќайсысыныњ б‰йірінде бір-бір монитор, неше т‰рлі т‰ймедей-т‰ймедей ноќаттар. Матрица бір т‰ймені басып ќалып еді айналамыз µзгеріп сала берді. Біз бір ауласы кењ, µзі єдемі безендірілген ќонаќ ‰йде ж±п-ж±мсаќ креслоларда отырмыз. Алдымызѓа µзінен-µзі жылжып ‰стел келді, ‰сті толѓан неше т‰рлі таѓам. Єлденіп алѓаннан кейін Матрица бізге саяхат жасауды ±сынды. Біз бірден келістік. Ќаланыњ кµшелеріне шыќтыќ, алдымызѓа к‰нж‰ргіш келіп кµлденењ т±ра ќалды. Дыбысы шыќпайды екен. К‰нніњ ќуатымен жылжиды екен. Соѓан мініп алып саяхатќа аттандыќ.

Кµшелері алѓашќыдай емес, т‰рленіп т±р екен. Манаѓы кітап сµрелері атымен жоќ, олардыњ орнында ‰шб±рышты, дµњгелек, тікше, ромб, трапеция пішінді ѓимараттар. Єйнектеріне к‰нніњ сєулесі ойнайды, жарќырап кµз ќарыќтырады. Адамдары, жо-жоќ, адам емес-ау, адам пішінді матрицалары кµз ілеспес жылдамдыќпен зулап µтіп жатыр. Бір ќызыѓы, біздіњ кµшелердегідей, бір-бірімен соѓылыспайды, бір-біріне жаќындаѓанда оларды бір тылсым к‰ш басќа арнаѓа б±рып єкетеді екен. Матрицасы жерге ќ±лаѓанда, жерге г‰рс етпейді, жерге бір-екі миллиметр ќалѓанда сол тылсым к‰ш оны єуеде ±стап ќалады. Аурухана деген атымен жоќ, ол жаќта т±рѓындар ауырмайды. Шеберханалар бар, онда матрицаларды ќайта µњдеп шыѓарады, б±рыњѓысынан да єдемі етіп. E-mail дейтін почта торабы бар, т±рѓындар онда адамдардыњ хаттарын бір-біріне тасып жатыр, µздері єркез к‰лімдеп ж‰реді, µйткені, майл деген сµз аѓылшын тілінде к‰лімсіру деген. Бір пирамида пішінді ѓимараттыњ ќасынан µте бере біз Астанада жања салынѓан Пирамидамызды танып ќалдыќ. Иє, ол біздіњ Пирамидамыз! Яѓни, біз Ќазаќстаннан ешќайда кеткен де жоќпыз ѓой. Тек, жанама єлемдеміз. Міне, Пирамидада мінберге шыѓып басына ќара шляпа киген еврейдіњ діни ќызметкері сµйлеп т±р. Оны бастарына тиара киген, сєлде ораѓан, таѓы басќа бас киім киген адамдар тыњдап, маќ±лдап отыр. Бєрініњ жанарлары жылы.

Біз єрі ќарай жылжып кеттік. Міне алдымызда бір ‰лкен кєсіпорынныњ м±ржалары. Арман танауын тыржитты. «Ф-фу! Ќазір т‰тіндейді!» «Жоќ, т‰тін деген атымен жоќ!» — деп жауап ќайырды Матрица. Олардыњ м±ржаларынан тек таза оттегі шыѓады, б±л Шымкенттегі зауыттар-ѓой. Міне, ќызыќ! Ќазір кезде зауыттар µнім шыѓарумен бірге ауаны ластамауѓа тырысады, ќоршаѓан ортаны саќтайды. Жылына ќыруар ќаражат бµліп, елді мекендердіњ айналасына аѓаштар егумен айналысады. Міне, ќоќысты жинап ж‰рген машинаны кµрдік. Кµк шµптіњ ‰стінде бірде бір сабаќ жіп не ќоќым жатпайды екен. Бєрін зауытќа тапсырып, жањадан шелек, суќ±йѓыш шыѓарады екен. Біз кµкжиекке кµз тастап едік, кµкжиек µскен ќалыњ орманнан, жайќалѓан егіннен кµрінбейді екен. Єне-е бір жерде Арал тењізініњ айдыны кµкпен-бек болып жатыр. Мен суѓа т‰суді армандап, Матрицаѓа ‰нсіз ѓана ќарадым. Ол меніњ ойымды біліп ќойѓандай жымиды. «Суѓа т‰сесіњдер ме? Барайыќ.» Єп-сєтте біздіњ кµлігіміз Арал тењізініњ жаѓасына келіп тоќтады. Біз ыстыќ ќ±мѓа ќыздырынып, Аралдыњ мµп-мµлдір суына т‰стік. Єріректе, пирста балыќ аулайтын кемелер т±р. Ырыс с±раулы пішінмен Матрицаѓа ќарады. «Иє, ќазір адамдар Арал тењізініњ мєселелерін оњ шешті. Арал суы молайып, тазарды. Балыѓы да мол».

Ќалаѓа ќайтый келгесін біз мектепке бардыќ. Міне, наѓыз керемет!
Мектеп сфера тєрізді, аспанныњ тостаѓаны жерге тµњкеріліп т±рѓандай. Ќалыњ шыныдан жасалѓан, ішінде ж‰рген адамдары кµрініп т±р. Дєлізіне кіріп едік, табалдырыќтан аттай бере Ќазаќстанныњ єн±раны естілді. Біз тік т±ра ќалып алаќанымызды ж‰рек т±сына апарып т±рдыќ. Сыныптарда сабаќ ж‰ріп жатыр екен, сондыќтан біз бірден бесінше ќабатќа кµтеріліп оњ жаќтаѓы оќу залына кірдік. Сегізінші сыныпта жаѓрафия сабаѓы болып жатыр екен. Сабаќ таќырыбы Ќазаќстанныњ экономикалыќ аймаќтары жайлы болатын. ¦стаз ‰лкен бір жарды алып т±рѓан монитордыњ алдында т±р, бір ноќатты басып ќалып еді — мониторда Семей, Атырау, Павлодар, Аќтау, Шымкент ќалаларындаѓы ірі-ірі кєсіпорындар кезек-кезек алмасып жатыр. Оќушылар сол экономикалыќ аймаќтардыњ сипатын айтып, с±раќтарѓа жауап беріп жатыр. Содан кейін біз келесі оќу залына бардыќ. Онда Ќазаќстанныњ табиѓаты жайлы алтыншы сынып шыѓарма жазып отыр екен. Жардаѓы мониторда небір с±лу µлкелер кµрсетілуде. Кербез Кµкшедегі Бурабай, асќаќ Алатау, жайќалѓан Сары Арќа, с±лу Марќакµл, ну ормандар, айдын кµлдер, сары далалар — бєрін кµз алдымызѓа кµрсетті. Неткен керемет!

Енді бір сыныпта сурет сабаѓы болып жатыр. Балалар Ќазаќстанныњ сєулет µнерін оќып тануда. Бір ќызыѓы, ќай сабаќќа барсањ да, оќып отырѓан таќырыбы бойынша оќушы б‰кіл жерді аралап, µз елініњ бар байлыѓын µз ќолымен ±стап кµргендей болды. Жєне б±л мектепте нашар баѓа атымен жоќ. Сонда біз т‰сіндік — біз болашаќтаѓы Ќазаќстанда ж‰рміз, болашаќта мектептер дєл сондай болады екен. Біз сыныптан шыѓып ќайтадан алдымен кірген сыныпќа оралдыќ.

Б±л кезде ќоњырау шылдыр ете ќалды. ¦стаз балаларѓа ‰йге берген тапсырманы т‰сіндіріп болып маѓан ќарады: «Ќиял, к‰нделігіњді єкел, баѓа ќояйын» — деді. Мен басымды кµтеріп ќарасам, ќайтый µз орнымда отырмын. М±ѓалім маѓан жымнып: «Иє, ол тек сеніњ ќиялыњ болѓанымен, болашаќта солай болады. Соѓан сен, сеніњ достарыњ, ќазіргі оќып ж‰рген балалар жауаптысыњдар, ол міндет сендерге ж‰ктеліп отыр» — деп, маѓан «5» деген баѓа ќойды. Мен µз елімніњ болашаѓына ‰лкен сеніммен ќараймын, біздерге артылѓан маќсатты орындауѓа асыѓамын. Мен оќу залынан шыѓып келесі сабаќ болатын залѓа беттедім. Ќасымда сыныптас достарым.

Журнал "Жасstar", № 1 (11), март 2007 г.

[ Вернуться к содержанию ]